AMENORE
AMENORE (MENSTRÜASYONUN OLMAMASI) VE DÜZENSİZ MENSTRÜASYON
Menstrüel siklus bozuklukları, hiç adet görmeme yada düzensiz sikluslar şeklinde olabilir. Düzensiz siklus, çoğu kadının karşılaştığı bir durum olup, genelde önem verilmez. Ancak menstrüel siklus bozuklukları altta yatan bir hastalığın belirtisi olabileceğinden, araştırılması gerekir. Peşpeşe yada bir yıl içinde ayrı ayrı 3 menstüel periyodu geciken kadınlar mutlaka hekime başvurmalı ve araştırılmalıdır.
AMENORE: Menstrüel siklusların hiç olmaması demektir ve 2 ye ayrılır: 1- Primer amenore: 15 yaşına dek adetlerin başlamamış olması. 2- Sekonder amenore: Daha önce adet gören bir kadında, 3-6 ay üzerinde adetin olmaması.
OLİGOMENORE: Siklusların aylık düzenden daha az olması demektir. Yılda 6-8 menstruasyondan daha az sayıda olmasıdır.
Amenore ve oligomenorenin sebepleri, değerlendirilmesi ve tedavisi genel olarak benzerdir.
SEKONDER AMENORE: En sık sebep gebeliktir ve bu fizyolojik bir durumdur. Patolojik sebepler ise; a- polikistik over endromu ve over yetmezliği (erken menopoz) gibi yumurtalık hastalıkları, b- hipotalamusun salgıladığı GnRH hormonunun azalması veya olmamasına bağlı hipotalamik amenore. Çok düşük vücut ağırlığı ve çok az vücut yağ kütlesi, anoreksi yada bulimia nervoza gibi yeme hastalıkları, yoğun stres, aşırı egzersiz ve bazı tıbbi durum ve hastalıklar başlıca nedenlerdir. c- prolaktin salgılayan hipofiz tümörleri sık nedenlerdendir.
OLİGOMENORE: Primer ve sekonder amenore sebeplerinin çoğu, oligomenoreye de neden olabilir. Bu durumun en önemli sebebi ise polikistik over sendromudur.
DÜZENSİZ PERİYODLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Değerlendirme tam bir medikal öykü ve fizik muayeneyi içerir. Özgeçmiş ve soygeçmişteki bazı bilgiler fikir vericidir. İlk menstruasyon yaşı ve menstruasyon düzeni sorgulanır. Hikayede ve muayenede sıcak basması, akne, kıllanma, süt gelmesi, baş ağrısı, görme bozukluğu önemlidir. Genel fizik muayene ve jinekolojik muayene yapılır. En sık adet gecikme nedeni gebelik olduğu için, öncelikle gebelik testi ve hormon testleri yapılır. Hipofiz adenomu değerlendirmesi için MR, pelvik ultrason, kromozom analizi yararlı testlerdir.
DÜZENSİZ PERİYODLARIN SEBEPLERİ:
Menstrüel siklus, beyindeki hipotalamus bölgesi etkisindeki hipofiz bezinin salgıladığı FSH ve LH hormonları ile bunların etkisi sonucu yumurtalıkların ürettiği ESTROJEN ve PROGESTERON hormonlarına, rahim iç zarı endometriumun verdiği yanıt ile düzenlenir. Dolayısıyla menstrüel siklus bozuklukları, hipotalamus, hipofiz bezi, yumurtalıklar, rahim, rahim ağzı ve vajinayı etkileyen durumlardan kaynaklanır.
PRİMER AMENORE: Doğumda var olan ancak puberteye kadar belli olmayan genetik veya kromozomal bozukluklar nedeniyle olur. Üreme organlarının doğumsal anormallikleri olabilir (örneğin rahimin doğumsal olmayışı yada anormal gelişimi).
SEKONDER AMENORE: En sık sebep gebeliktir ve bu fizyolojik bir durumdur. Patolojik sebepler ise; a- polikistik over endromu ve over yetmezliği (erken menopoz) gibi yumurtalık hastalıkları, b- hipotalamusun salgıladığı GnRH hormonunun azalması veya olmamasına bağlı hipotalamik amenore. Çok düşük vücut ağırlığı ve çok az vücut yağ kütlesi, anoreksi yada bulimia nervoza gibi yeme hastalıkları, yoğun stres, aşırı egzersiz ve bazı tıbbi durum ve hastalıklar başlıca nedenlerdir. c- prolaktin salgılayan hipofiz tümörleri sık nedenlerdendir.
OLİGOMENORE: Primer ve sekonder amenore sebeplerinin çoğu, oligomenoreye de neden olabilir. Bu durumun en önemli sebebi ise polikistik over sendromudur.
DÜZENSİZ PERİYODLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Değerlendirme tam bir medikal öykü ve fizik muayeneyi içerir. Özgeçmiş ve soygeçmişteki bazı bilgiler fikir vericidir. İlk menstruasyon yaşı ve menstruasyon düzeni sorgulanır. Hikayede ve muayenede sıcak basması, akne, kıllanma, süt gelmesi, baş ağrısı, görme bozukluğu önemlidir. Genel fizik muayene ve jinekolojik muayene yapılır. En sık adet gecikme nedeni gebelik olduğu için, öncelikle gebelik testi ve hormon testleri yapılır. Hipofiz adenomu değerlendirmesi için MR, pelvik ultrason, kromozom analizi yararlı testlerdir.
DÜZENSİZ PERİYODLARIN TEDAVİSİ:
Tedavinin amacı, sebebi ortadan kaldırmaktır. Menstrüel düzensizliği olup, gebelik isteyen hastalarda yumurtalık fonksiyonunun düzeltilmesi amaçlanır.
Polikistik Over Sendromu: Ovulasyon (yumurtlama) ve menstruasyon seyrekliğine, erkeklik hormonu (androjen) fazlalığı nedeniyle kıllanma artışı ve akne gibi cilt sorunlarına yol açar. Uzun vadeli sağlık sorunlarına (diabet, rahim kanseri) yol açmaması için, kilo kaybı ve ilaçlarla adet düzeninin sağlanması önem arz eder.
Hipotalamik Amenore: Bu grup hastalarda, kilo almak, yoğun egzersizi azaltmak ve stresi yenmek gibi yaşam şekli değişiklikleriyle düzenli menstruasyonlar oluşur. Aşırı egzersize bağlı amenorede, alınan kaloriyi arttırmak, egzersizi azaltmak, kalsiyum ve D vitamini takviyesi gibi önlemlerle durum düzelir.
Over Yetmezliği: Normalde bir kadının ovulasyonu 45-50 yaş civarında kesilir. Buna menopoz denir. 40 yaş öncesi biterse o zaman prematür over yetmezliğinden sözedilir. Bu durumdaki kadın, eğer ailesini tamamladıysa, ateş basmaları, vajinal kuruluk ve osteoporoz şikayetlerini önlemek üzere tedavi vermek gerekir.
Yüksek Prolaktin Hormonu: Hipofiz bezi hormonu prolaktin yüksekliği adet düzensizliklerine yol açabilir ve ilaç tedavileri ile kolayca düzeltilir.
Hipotalamik ve Hipofizer Durumlar: Hipotalamus hormonu GnRH nın doğumsal yokluğu gibi bazı durumlar amenore yapar ve bu hormonun dışarıdan verilmesi ile gebelik elde edilmesi mümkün olabilir.
Rahim İçi Yapışıklıkları: Geçirilmiş kürtaj gibi endometrium dokusuna zarar veren işlemler yapışıklıklara yol açarak adet kanamasını azaltabilir ya da tamamen kesebilir. Cerrahi ve tıbbi müdahale ile bu durum düzeltilebilir.
Anatomik Problemler: Doğumsal genital organ yokluğu ya da anormal gelişimi mevcut olduğunda, cerrahi ile düzeltilerek menstruasyon sağlanması mümkün olabilir.
