İNFERTİLİTE VE TÜP BEBEK

1- İNFERİLİTE (KISIRLIK) NEDİR?

Bir yıl gebeliği önleyici herhangi bir korunma yöntemi uygulanmaksızın düzenli ve sürekli cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilmemesi infertilite yani kısırlık olarak adlandırılmaktadır.

İnfertilite görülme sıklığı toplumlar arasında büyük farklılıklar göstermez, tüm dünyada çiftlerin yaklaşık yüzde onbeşi infertilite nedeni ile bir infertilite uzmanına başvurmak zorunda kalmaktadır.

Bazı durumlarda infertiliteden şüphelenmek ve durumu açıklığa kavuşturmak için bir yılın geçmesi beklenmeden bir merkeze başvurmak gerekir;

• 35 yaşın altında ve 12 aydan daha uzun süredir gebe kalmak için uğraş varsa,
• 35 yaşın üzerinde ve 6 aydır gebe kalmak için uğraş varsa,
• 40 yaşın üzerinde ve 3 aydır gebe kalmak için uğraş varsa,
• Önceki gebelikler düşükle sonlandıysa,,
• Çiftlerin sağlıklı bir cinsel beraberlik yaşamalarını engelleyen ruhsal ya da fiziksel problemleri varsa,,
• Çocuk sahibi olmak için daha önce tedavi alınmasına rağmen, sonuç başarısızsa.

2- İNFERTİLİTE NEDENLERİ

Belli başlı infertilite nedenleri şöyledir:

• Eşler arasında sağlıklı cinsel beraberliğin gerçekleşememesi
• Sağlıklı ve düzenli beraberliğe rağmen, üreme hücrelerinin(yumurta ve spermin) birleşmelerinin zorlaşması veya engellenmesi,
• Üreme hücrelerinin birleşebilmesine rağmen döllenmenin gerçekleşememesi,
• Döllenmenin gerçekleşmesine rağmen embriyonun gelişememesi,
• Embriyonun gelişmesi ancak rahimde tutunamaması,
• Embriyonun gelişiminde sorun olmamasına rağmen oluşan gebeliğin zamanından önce düşükle ya da erken doğumla sonlanması.

Rahimde tutunmanın ve fetal gelişimin aksaması üreme hücrelerinin birleşmelerinin zorlaşması veya engellenmesinin ana nedeni bu hücrelerin üretimlerinin erkek ve kadınlarda sağlıklı olarak gerçekleştirilememesidir. Birleşme gerçekleşmesine rağmen rahimde tutunmanın engellenmesi ise bağışıklık veya genetik kökenli olabilmektedir. Peki hangi nedenler üreme hücrelerinin oluşumunu etkiler, hangi nedenler gebeliğin doğuma ulaşmasını engeller.

İşlev ve yapı bozukluklarının temelinde varolan, “Gerçek İnfertilite Nedenleri” yedi ana başlık altında toplanmaktadır.

• Hormonal işlev bozuklukları
• Anatomik (organlara ait)yapı bozuklukları
• Psikofizyolojik (ruhsal ve fiziksel) işlev bozuklukları vaginismus,
• Enfeksiyöz (mikrobik hastalıklıklar) ve toksik (çevresel) faktörler
• İmmünolojik (bağışıklık sistemi) işlev bozuklukları
• Hemofilik ( kanama –pıhtılaşma) işlev bozuklukları
• Genetik ( kalıtımsal) işlev bozuklukları

Yukarıdaki bahsedilen temel infertilite nedenleri kadında ve erkekte kendini farklı sonuçlarla göstermektedir. Örneğin;

• Hormonal işlev bozukluklarına bağlı nedenler sonucunda, kadında adet düzensizlikleri şeklinde ortaya çıkarken, erkekte cinsel işlev bozuklukları (sertleşme problemi, erken boşalma v.b) şeklinde ortaya çıkabilir.
• Anatomik (organlara ait)yapı bozukluklarına bağlı nedenler, kendisini kadında tüplerde tıkanıklık, miyom, polip şeklinde gösterirken, erkekte de varikosel, inmemiş testis şeklinde gösterebilir.
• Psikofizyolojik (ruhsal ve fiziksel) işlev bozukluklarına bağlı nedenler kendisini kadında vajinismus, erkekte sertleşme problemi olarak gösterebilir.
• Enfeksiyöz faktörlerden (mikrobik hastalıklıklar) tüberküloz,kabakulak anatomik ve patolojik problemler oluşturarak infertiliteye neden olabilir.
• Toksik (çevresel) faktörler; tarım ilaçları, çeşitli kimyasallar anatomik veya patolojik problemler oluşturarak infertiliteye neden olabilir.
• İmmünolojik (bağışıklık sistemi) ve Hemofilik (kanama–pıhtılaşma) işlev bozukluklarına bağlı nedenler sonucunda, embriyoların rahime tutunmalarında ya da tutunsalar da bunun sürekliliğini sağlamada meydana gelen problemler nedeni ile infertilite oluşabilir.
• Genetik (kalıtımsal) işlev bozukluklarına bağlı nedenler, kendisini çiftlerde tekrarlayan düşükler olarak gösterebilmektedir.

3- İNFERTİLİTE ARAŞTIRILMASI

İnfertilite nedenine yönelik testler ve incelemeler 2 grupta toplanabilir.

TEMEL İNCELEMELER

Anne adayına ait temel incelemeler:

Eğer; ilk kez infertilite tedavisi görecekseniz, NOVA’da sizin için aşağıdaki yol izlenir;

• Öncelikle, yumurta üretiminde görevli hormonlarınız, kan tahlili yapılarak incelenir, ardından ultrasonografi ile yumurtalıklarınızın durumu değerlendirilir. Size uygulanan bu test ve incelemeler yaklaşık olarak, 30 dakika sürer, sonuçlar aynı gün öğleden sonra çıkar.
• Daha önce infertilite tedavisi görmüş ancak sonuç alamamış bir anne adayı iseniz ya da tekrarlayan düşükleriniz varsa; NOVA’da doktorunuz sizi daha detaylı bir incelemeden geçirmek isteyecektir. Bunlar bağışıklık sistemine, kan pıhtılaşması faktörlerine ve gen mutasyonlarına yönelik ileri tetkiklerdir. Teşhisiniz bu tetkikler aracılığı ile doğru yapıldığında, tedavinizin gebelikle sonuçlanması olasılığı da artacaktır.

Baba adayına ait temel incelemeler:

Size yapılması gereken esas inceleme, sperm analizidir. Sperm analizinin en doğru sonucu verebilmesi için merkezimize, 2 ile 7 günlük bir cinsel perhiz ile gelmenizde fayda vardır. Vereceğiniz sperm hücreleri, laboratuarda, mikroskop altında incelenir. Yapılan sperm analizi sonucunda spermlerinizin sayısı, hareketliliği ve yapısal/şekilsel özellikleri tespit edilmiş olur. Bu testin sonucunu, örnek verildikten yaklaşık 3 saat sonra alabilirsiniz.

Baba adayına ait detaylı incelemeler

Baba adayından kaynaklanan infertilite şüphesi olduğunda ve doktorlarımızın gerekli görmesi halinde daha detaylı uygulamalar ve tetkikler yapılabilir.

• Skrotal renkli doppler ultrasonografi
• Yüksek santrifüjlü semen analizi
• Testis Biyopsis

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

İnfertilite tedavisinde uygulanan tedavi programları, en basitinden, en gelişmişine doğru sıralanmıştır. Sizin hangi tedaviyi almanız gerektiğine, doktorunuz gebeliğe engel olan faktörü değerlendirerek karar verecektir.

Klasik Tedavi Yöntemlerini 3 ana grupta toplayabiliriz.

• Yumurtlama Tedavisi (ovulasyon indüksiyonu)
• Aşılama Tedavisi (IUI-Intrauterin Inseminasyon)
• TÜP BEBEK-Mikroenjeksiyon (ICSI)

1. Yumurtlama Tedavisi (ovulasyon indüksiyonu)

Anne adayına yumurtlamayı uyaracak ilaçlar, ağızdan alacağı haplar veya iğne şeklinde (enjeksiyon) verilir. Böylece yumurtalıkların uyarılması ve yumurtlamanın gerçekleşmesi sağlanır.

Kimlere Uygulanır?

Anne adayının düzensiz yumurtlamasına bağlı oluşan infertilitenin tedavisinde uygulanır. Bu tedavi hafif yumurtlama bozukluklarında ve spermler istenen kalitede olduğunda uygulanır.

2. Aşılama Tedavisi (IUI-Intrauterin Inseminasyon)

Baba adayının verdiği spermler, laboratuvar ortamında özel bazı serumlarla ayrıştırılır. Ardından, ölü hücre artıklarından ve kalitesiz (şekli bozuk, hareketsiz) spermlerden arındırılarak, sağlıklı ve konsantre hale getirilir. Genellikle anne adayına da yumurtlama arttırıcı tedavi uygulanır. Yumurtlama olduktan sonra ince ve yumuşak özel bir enjektörle baba adayının spermleri rahim iç boşluğuna verilir. Üç kere tekrarlanan aşılama uygulamasından sonra, sonuç alınamadı ise daha ileri tedavi yöntemlerine geçilir. Gebelik şansı, %10-15’tir.

Kimlere Uygulanır?

Aşılama daha çok rahim ağzına ait problemlerin bulunduğu, sperm sayısında ve hareketliliğinde hafif bozuklukların olduğu veya anne- baba adayına ait hiçbir sorun bulunamadığı, açıklanamayan infertilite durumlarında uygulanmaktadır.

DETAYLI İNCELEMELER

Anne adayına ait detaylı incelemeler

Anne adayından kaynaklanan infertilite şüphesi olduğunda, doktorlarımızın gerekli görmesi halinde daha detaylı uygulamalar ve tetkikler yapılabilir.

• Hormonal panel
  • Yumurtalığın çalışmasına doğrudan ya da dolaylı olarak etkili olan hormonların ölçülmesine ait bir tetkikler bütünüdür. Bu testler; FSH, LH, E2, Prolaktin, T3, T4, TSH’tır. Bu hormon değerlerinin azalması veya artmasının kadın yumurtlamasında olumsuz etkileri vardır.
• L/S (laparoskopi) 
  • Teşhis aşamasında (Diagnostik Laparoskopi), tüplerin açık olup olmadığının, yumurtalıklarda yer kaplayan kitle ve yapışıklık olup olmadığının, rahmin yapısının genel durumunun incelenmesi yapılabilir ya da myom, kitle çıkarılması gibi tedavi amaçlı da (Operatif Laparoskopi) da uygulanabilir.
• H/S (histeroskopi) 
  • Çok ince bir optik araç ile rahim içine bakılmasıdır. Histereskopi sayesinde gebelik gelişimine engel olabilecek durumların, rahimde şekilsel bozuklukların, yapışıklıkların, myom gibi oluşumların olup olmadığı, doğrudan görülüp müdahalesi de yapılabilir.
• HSG (histerosalpingografi)
  • Rahim filmi olarak da bilinen bu radyolojik yöntemde, hazneden ilaç verilerek; rahim yapısının görünüşünde düzensizlik, yer kaplayan kitle tüplerde tıkanıklık var mı, rahatlıkla gözlenebilir.
• Sonohisterografi
  • Basit bir rahim içi inceleme yöntemidir. Rahim içine, hazneden geçilerek kateter yardımı ile serum fizyolojik verilir. Aynı zamanda ultrasonografi ile takip edilerek rahim doldurulur ve rahim içinde yer kaplayan oluşumlar (myom, polip) varsa gözlenmeye çalışılır. Muayeneye ek olarak, ultrasonografide şüphe uyandıran bir durum tespit edildiğinde yapılan kolay bir test olup, tanıda katkısı oldukça fazladır.

3. TÜP BEBEK-Mikroenjeksiyon (ICSI)

Yumurtalıkların uyarılması ve yumurta gelişiminin takibi; Tüp bebek tedavisinin başarısı anne adayının yumurtalıklarında çok sayıda ve kaliteli yumurta üretilmesine bağlıdır. Bu amaçla, yumurtalıklar, yumurta gelişimini uyaran ilaçlar ile uyarılır. Bu ilaçlar cilt altına veya kas içine yapılan iğnelerdir. Yumurtalıkların bu ilaçlar ile uyarılması yaklaşık 10 gün sürer. Bu süreç içerisinde yumurta gelişiminin takibi için anne adayı ultrasonografi eşliğinde birkaç kez kontrol edilir. Gerekli görülürse kandan, hormon düzeylerine bakılıp ilaçların doz ayarlaması yapılır.

• Yumurtaların toplanması (OPU); Yumurta gelişiminin takibi sırasında, yeterli sayıda yumurtanın olgunlaştığı tespit edildiği gün, yumurtaların en son gelişim basamağını tamamlamak üzere hCG enjeksiyonu (çatlatma iğnesi) yapılır.Yumurtaların toplanması bu son ilaç enjeksiyonundan sonraki 36. saate programlanır. Yumurtaların toplanması sırasında sakinleştirici, uyku verici ilaçlar verilebileceği gibi, işlem tümüyle anestezi altında da gerçekleştirilebilir. İşlem, yumurta gelişim takiplerinizde yapılan vajinal ultrasonografi uygulamasına benzer. Tek farkı vajinal ultrasonografi aletine bağlı bir iğnenin vajenden geçirilip anne adayının yumurtalıklarının içerisindeki yumurtaları toplamasıdır. İşlemin süresi ortalama 30 dakikadır. Baba adayından alınan sperm hücreleri ile, anne adayından alınan yumurtaların döllenmesi işlemi, yumurtaların toplandığı gün gerçekleştirilir.Yumurtaların toplanmasını takiben 2-3 saatlik dinlenmenin ardından çift hastaneden taburcu edilir. Bu aşamadan sonra kullanılacak ilaçlar konusunda anne-baba adayını, doktoru ve hemşiresi bilgilendirir.

• Laboratuvar işlemleri; Yumurtaların toplanmasından bir gün sonra, yumurtalardan kaçının normal şekilde döllendiği konusunda çifte bilgi verilir. Bu aşamadan sonra, normal olarak döllenen yumurtalar, laboratuvarda 2 ile 5 gün arasında izlenir. Uygun görülen zamanda, aralarında en kaliteli olanlar belli sayıda seçilir ve anne rahmine tekrar yerleştirilir. Bu yerleştirme işleminin ne zaman gerçekleştirileceği konusunda çifte bilgi verilir.

• Embriyo Transferi; Transfer işlemi öncesinde, çifte transfer edilecek embriyo sayısı ve kalitesi konusunda bilgi verilir. Transfer işlemi, çok basit bir muayene işleminden farksızdır. Herhangi bir anesteziye gerek duyulmaz. Transfer öncesi tek istenilen, anne adayının su içip, idrar torbasını bir miktar doldurmasıdır. Çünkü transfer işlemi ultrasonografik gözlem altında yapılmakta ve bunun için de idrar torbasının bir miktar dolu olması gerekmektedir.Transfer işlemi sırasında, embriyolar ile yüklenmiş olan bir kateter vajenden ve rahim ağzından geçirilerek rahim içerisine yerleştirilir ve embriyolar rahim içerisine bırakılır. Eğer yerleştirme işleminden sonra geride iyi kalitede embriyo veya embriyolar kalmış ise, çiftin onayı alınarak bu embriyolar ileride kullanılmak üzere dondurulup saklanır.